Spis treści
Alkoholizm pozostaje jednym z najpoważniejszych problemów zdrowotnych w naszym kraju. Szacuje się, że statystyczny Polak wypija rocznie aż 11,6 litra czystego alkoholu. Skutki tego są bardzo niepokojące – każdego roku blisko 800 tysięcy zgonów w Europie ma związek z alkoholem, a niemal 6% populacji zmaga się z uzależnieniem. W takich przypadkach niezwykle ważną rolę odgrywa profesjonalne leczenie, które daje szansę na powrót do zdrowia i normalnego życia. Jak działa system leczenia alkoholizmu w Polsce? Jakie formy pomocy są dostępne, kto może z nich skorzystać i jakie przepisy to regulują?
Jak działa system leczenia alkoholizmu w Polsce?
- zgłaszają się dobrowolnie do placówki z powodu problemów z alkoholem i wyrażają chęć do podjęcia leczenia;
- zostały skierowane na leczenie przez sąd – dotyczy to pacjentów, którzy poprzez swoje uzależnienie rażąco zaniedbują obowiązki rodzinne, zakłócają porządek publiczny lub bezpieczeństwo innych;
- zgłaszają się z inicjatywy bliskich, pracodawców lub innych instytucji – leczenie alkoholizmu jest dobrowolne, jednak w wielu sytuacjach to osoby z otoczenia pomagają w zainicjowaniu procesu terapii.
Co ważne, placówki zajmujące się leczeniem alkoholizmu muszą spełniać określone standardy określone przez Ministerstwo Zdrowia. Oznacza to m.in.:
- zapewnienie odpowiednich warunków lokalowych i organizacyjnych;
- zatrudnianie wykwalifikowanego personelu – lekarzy, psychologów, terapeutów uzależnień z niezbędnymi uprawnieniami;
- stosowanie sprawdzonych metod terapeutycznych zgodnych z aktualną wiedzą medyczną i psychologiczną.
Podstawy prawne leczenia uzależnienia od alkoholu
- Ustawa z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi – określa zasady profilaktyki, leczenia i rehabilitacji osób uzależnionych, a także nakłada obowiązki na samorządy w zakresie lokalnej polityki trzeźwościowej;
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 grudnia 2023 r. w sprawie funkcjonowania podmiotów leczniczych sprawujących opiekę nad uzależnionymi od alkoholu – precyzuje kwestie związane m.in. z kwalifikacjami personelu oraz warunkami, jakie muszą spełniać ośrodki udzielające świadczeń zdrowotnych. Dzięki temu osoby uzależnione mogą liczyć na dostęp do profesjonalnej i bezpiecznej opieki, zgodnej z ogólnokrajowymi normami.
W polskim systemie leczenia uzależnień podstawową zasadą jest dobrowolność terapii. Oznacza to, że osoba uzależniona musi wyrazić chęć podjęcia leczenia. Wyjątkiem są sytuacje, w których uzależnienie prowadzi do poważnych zakłóceń w życiu społecznym lub rodzinnym, takich jak przemoc domowa, rażące zaniedbania obowiązków czy notoryczne zakłócanie porządku publicznego. W takich przypadkach sąd może orzec obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu, choć nawet wtedy nie chodzi o izolację, a o skierowanie do odpowiedniej placówki leczniczej.
Niezależnie od trybu rozpoczęcia terapii leczenie uzależnienia od alkoholu w placówkach mających kontrakt z NFZ jest bezpłatne – także dla osób, które nie posiadają ubezpieczenia. Jest to ważny element polityki publicznej, który ma zagwarantować dostęp do wsparcia każdemu, kto potrzebuje pomocy w walce z uzależnieniem.
Rodzaje placówek leczniczych w Polsce
Leczeniem osób uzależnionych od alkoholu w Polsce zajmują się wyłącznie podmioty lecznicze świadczące usługi w ramach terapii całodobowej lub ambulatoryjnej. System opiera się na różnorodnych formach terapii, które są dostosowane do stopnia zaawansowania uzależnienia, stanu zdrowia pacjenta oraz jego indywidualnej sytuacji życiowej. Dzięki temu pacjenci borykający się z alkoholizmem mają możliwość wyboru między mocno zintensyfikowanym leczeniem stacjonarnym a nieco bardziej elastyczną opieką ambulatoryjną, która pozwala łączyć terapię z codziennymi obowiązkami.
Wśród placówek stacjonarnych i całodobowych wyróżnić można:
- ośrodki leczenia uzależnień – zapewniają całodobową opiekę medyczną i psychologiczną. Pacjenci przebywają tam zwykle przez kilka tygodni, przechodząc pełny proces leczenia – detoksykację, indywidualną terapię, a także zajęcia grupowe i edukacyjne;
- szpitale odwykowe – specjalizują się w leczeniu ostrych stanów związanych z uzależnieniem, takich jak zespół abstynencyjny czy powikłania zdrowotne. Prowadzą intensywną detoksykację i stabilizację stanu pacjenta.
W zakresie terapii ambulatoryjnej działają:
- poradnie leczenia uzależnień – korzystne rozwiązanie dla osób, które chcą leczyć się bez konieczności opuszczania domu i codziennych obowiązków. Oferują indywidualne konsultacje, terapię grupową oraz wsparcie psychiatryczne;
- dzienne oddziały terapii uzależnień – umożliwiają intensywną terapię w trybie dziennym. Pacjent spędza w ośrodku kilka godzin dziennie, uczestnicząc w zajęciach terapeutycznych, po czym wraca do domu. Jest to forma szczególnie ceniona przez osoby aktywne zawodowo.
Szczegółowe informacje i listy placówek dostępne są na stronie www.kcpu.gov.pl. Warto podkreślić, że chociaż poradnie i oddziały leczenia uzależnień przyjmują także osoby uzależnione od innych substancji psychoaktywnych, to ponad 80% pacjentów korzystających z tych usług to osoby leczone z powodu alkoholizmu. Co ważne, osoby zobowiązane przez sąd do podjęcia leczenia odwykowego mogą realizować terapię w większości placówek finansowanych przez NFZ, z wyjątkiem hosteli i oddziałów leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych. Aktualne wykazy placówek dostępne są na stronie Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom.
Prawa pacjenta w leczeniu uzależnienia od alkoholu
Pacjenci korzystający z terapii alkoholizmu w Polsce mają zagwarantowane określone prawa, wynikające zarówno z ogólnych przepisów dotyczących ochrony praw pacjenta, jak i z przepisów szczególnych regulujących leczenie uzależnień. Ich celem jest zapewnienie godności, bezpieczeństwa oraz skuteczności terapii. Do najważniejszych praw należą:
- prawo do informacji – pacjent ma prawo otrzymać jasne i rzetelne informacje o swoim stanie zdrowia, proponowanych metodach leczenia, możliwych skutkach ubocznych oraz o przysługujących mu prawach podczas terapii;
- prawo do wyrażania zgody – personel medyczny musi szanować decyzje pacjenta i zapewnić mu prywatność oraz intymność podczas udzielania świadczeń;
- prawo do świadczeń zdrowotnych zgodnych z aktualną wiedzą – pacjent ma prawo do opieki zgodnej z obowiązującymi standardami, prowadzonej przez wykwalifikowany personel;
- prawo do tajemnicy informacji – wszelkie informacje dotyczące stanu zdrowia i terapii pacjenta są poufne i chronione prawem;
- prawo do zgłaszania skarg – pacjent może zgłaszać zastrzeżenia dotyczące jakości leczenia, zachowania personelu lub naruszenia jego praw.
Za przestrzeganie powyższych praw odpowiada kierownik placówki leczniczej oraz Rzecznik Praw Pacjenta. W przypadku ich naruszenia pacjent może zgłosić o pomoc do instytucji wyższych lub sądu.
System leczenia uzależnienia od alkoholu w Polsce jest kompleksowo zorganizowany i przejrzysty dla osób potrzebujących pomocy. Dzięki jasno określonym przepisom oraz rozbudowanej sieci placówek terapeutycznych każdy pacjent ma dostęp do odpowiedniej formy wsparcia, niezależnie od swojej sytuacji życiowej. Jeśli jednak masz wątpliwości, jak rozpocząć terapię lub z jakich usług skorzystać, zachęcamy do kontaktu z Bezpieczną Przystanią, gdzie zapewnimy Ci fachową pomoc i wsparcie na każdym etapie leczenia.
